ศาสนา ลัทธิ ความเชื่อ นิกาย พิธีกรรม
พระวินัยปิฎก
พระสุตตันตปิฎก
พระอภิธรรมปิฎก
พระสูตร
พระไตรปิฎกฉบับประชาชน
พระสูตร
พระสูตร โกกนุทสูตร
ว่าด้วยโลกเที่ยงโลกไม่เที่ยงฯ
[๙๖] สมัยหนึ่ง ท่านพระอานนท์ อยู่ที่ตโปทาราม ใกล้พระนครราชคฤห์ ครั้งนั้นแล ท่านพระอานนท์ ลุกขึ้นแล้วในเวลาใกล้รุ่งแห่งราตรี ได้ไปยังแม่น้ำตโปทาเพื่อสรงน้ำ ครั้นสรงน้ำที่แม่น้ำตโปทาแล้วกลับขึ้นมา มีจีวรผืนเดียว ได้ยืนผึ่งตนอยู่ แม้โกกนุทปริพาชกลุกขึ้นแล้วในเวลาใกล้รุ่งแห่งราตรีได้ไปยังแม่น้ำตโปทาเพื่ออาบน้ำ โกกนุทปริพาชกได้เห็นท่านพระอานนท์เดินมาแต่ไกลเทียว ครั้นแล้วได้ถามท่านพระอานนท์ว่า
ดูกรอาวุโส ใครอยู่ในที่นี้ ท่านพระอานนท์ตอบว่า ดูกรอาวุโส เราเป็นภิกษุ
โก. ดูกรอาวุโส
ภิกษุพวกไหน
อา. ดูกรอาวุโส
เราเป็นพวกสมณะศากยบุตร
โก.
ข้าพเจ้าพึงถามข้อข้องใจบางอย่างกะท่าน
หากท่านจะให้โอกาสเพื่อแก้ปัญหา
อา. เชิญท่านถามเถิด
อาวุโส เราฟังแล้วจักกล่าวแก้
โก.
ท่านผู้เจริญมีความเห็นอย่างนี้ว่า
โลกเที่ยง สิ่งนี้เท่านั้นจริง
สิ่งอื่นเปล่าหรือหนอ
อา. ดูกรอาวุโส
เรามิได้มีความเห็นอย่างนั้น
โก.
ท่านผู้เจริญมีความเห็นอย่างนี้หรือว่า
โลกไม่เที่ยง
สิ่งนี้เท่านั้นจริง
สิ่งอื่นเปล่าหรือหนอ
อา. ดูกรอาวุโส
เรามิได้มีความเห็นอย่างนั้น
โก.
ท่านผู้เจริญมีความเห็นอย่างนี้ว่า
โลกมีที่สุด... โลกไม่มีที่สุด...
ชีพอันนั้น สรีระก็อันนั้น...
ชีพอย่างหนึ่ง
สรีระก็อย่างหนึ่ง...
สัตว์เมื่อตายแล้ว ย่อมเป็นอีก...
สัตว์เมื่อตายแล้ว
ย่อมไม่เป็นอีก...
สัตว์เมื่อตายแล้ว
ย่อมเป็นอีกก็มี
ไม่เป็นอีกก็มี...
สัตว์เมื่อตายแล้ว
ย่อมเป็นอีกก็หามิได้
ย่อมไม่เป็นอีกก็หามิได้
สิ่งนี้เท่านั้นจริง
สิ่งอื่นเปล่าหรือหนอ
อา. ดูกรอาวุโส
เรามิได้มีความเห็นอย่างนั้น
โก.
ถ้าอย่างนั้น
ท่านผู้เจริญย่อมไม่รู้
ไม่เห็นนะซิ
อา. ดูกรอาวุโส
เราไม่รู้ไม่เห็นหามิได้
เรารู้อยู่ เห็นอยู่
โก. ดูกรท่านผู้เจริญ ท่านถูกข้าพเจ้าถามว่า ท่านผู้เจริญมีความเห็นอย่างนี้หรือว่า โลกเที่ยง สิ่งนี้เท่านั้นจริง สิ่งอื่นเปล่าหรือหนอ ก็กล่าวว่า ดูกรอาวุโส เรามิได้มีความเห็นอย่างนั้น เมื่อถูกถามว่า ท่านผู้เจริญมีความเห็นอย่างนี้หรือว่า โลกไม่เที่ยง สิ่งนี้เท่านั้นจริง สิ่งอื่นเปล่าหรือ หนอ ก็กล่าวว่า ดูกรอาวุโส เรามิได้มีความเห็นอย่างนั้น เมื่อถูกถามว่าท่านผู้เจริญมีความเห็นอย่างนี้หรือว่า โลกมีที่สุด... โลกไม่มีที่สุด... ชีพอันนั้น สรีระก็อันนั้น... ชีพอย่างหนึ่ง สรีระก็อย่างหนึ่ง... สัตว์เมื่อตาย แล้ว ย่อมเป็นอีก... สัตว์เมื่อตายแล้ว ย่อมไม่เป็นอีก... สัตว์เมื่อตายแล้ว ย่อมเป็นอีกก็มี ย่อมไม่เป็นอีกก็มี... สัตว์เมื่อตายแล้ว ย่อมเป็นอีกก็หามิได้ ย่อมไม่เป็นอีกก็หามิได้ สิ่งนี้เท่านั้นจริง สิ่งอื่นเปล่าหรือหนอ ก็กล่าวว่า ดูกรอาวุโส เรามิได้มีความเห็นอย่างนั้น เมื่อถูกถามว่า ถ้าอย่างนั้น ท่านผู้เจริญย่อมไม่รู้ ไม่เห็นละซิ ก็กล่าวว่า ดูกรอาวุโส เราย่อมไม่รู้ไม่เห็นหามิได้ เรารู้อยู่ เห็นอยู่ ดูกรอาวุโส ก็อรรถแห่งภาษิตนี้จะพึงเห็นได้อย่างไรเล่า
อา. ดูกรอาวุโส ข้อนี้ว่า โลกเที่ยง สิ่งนี้เท่านั้นจริง สิ่งอื่นเปล่า เป็นทิฎฐิอย่างหนึ่ง ข้อนี้ว่า โลกไม่เที่ยง สิ่งนี้เท่านั้นจริง สิ่งอื่นเปล่า เป็นทิฎฐิอย่างหนึ่ง ข้อนี้ว่า โลกมีที่สุด... โลกไม่มีที่สุด... ชีพอันนั้น สรีระก็อันนั้น... ชีพอย่างหนึ่ง สรีระก็อย่างหนึ่ง... สัตว์เมื่อตายแล้ว ย่อมเป็นอีก... สัตว์เมื่อตายแล้ว ย่อมไม่เป็นอีก... สัตว์เมื่อตายแล้ว ย่อมเป็นอีกก็มี ย่อมไม่เป็นอีกก็มี... สัตว์เมื่อตายแล้ว ย่อมเป็นอีกก็หามิได้ ย่อมไม่เป็นอีกก็หามิได้ สิ่งนี้เท่านั้นจริง สิ่งอื่นเปล่าก็เป็นทิฎฐิอย่างหนึ่ง
ดูกรอาวุโส ทิฎฐิก็ดี เหตุที่ตั้งทิฎฐิก็ดี ที่ตั้งมั่นแห่งทิฎฐิก็ดี ที่ตั้งขึ้นโดยรอบแห่งทิฎฐิก็ดี ความเพิกถอนทิฎฐิก็ดี มีประมาณเท่าใด เราย่อมรู้ ย่อมเห็นทิฎฐิเป็นต้นนั้น มีประมาณเท่านั้น เรารู้ทิฎฐิเป็นต้นนั้น จึงกล่าวว่า เรารู้อยู่ เราเห็นทิฎฐิเป็นต้นนั้น จึงกล่าวว่า เราเห็นอยู่ เราจะกล่าวว่า เราไม่รู้ ไม่เห็นอย่างไรได้ ดูกรอาวุโส เรารู้อยู่ เห็นอยู่
โก.
ท่านผู้มีอายุชื่อไร
และเพื่อนพรหมจารีทั้งหลายย่อมเรียกท่านผู้มีอายุว่าอย่างไร
อา. ดูกรอาวุโส
เรามีชื่อว่า อานนท์
และเพื่อนพรหมจารีทั้งหลายเรียกเราว่า
อานนท์
โก. ข้าแต่ท่านผู้เจริญ ข้าพเจ้าสนทนาอยู่กับท่านอาจารย์ผู้ใหญ่ ไม่รู้เลยว่า เป็นท่านพระอานนท์ ก็ถ้าว่าข้าพเจ้าพึงรู้ว่า นี้คือท่านพระอานนท์ไซร้ ข้าพเจ้าก็ไม่พึงกล่าวโต้ตอบถึงเท่านี้ ขอท่านพระอานนท์จงอดโทษแก่ข้าพเจ้าด้วยเถิด
กัจจานโคตตสูตร
เกสปุตตสูตร
กุตุหลสาลาสูตร
โกกนุทสูตร
ขันธ์สังยุต ทิฏฐิวรรค
เขมาเถรีสูตร
จูฬกัมมวิภังคสูตร
จูฬมาลุงโกยวาทสูตร
ตตถสูตร
ติมพรุกขสูตร
ทิฏฐิกถา
ทิฏฐิสังยุต จตุตถเปยยาล
ทิฏฐิสังยุต ตติยเปยยาล
ทิฏฐิสังยุต ทุติยเปยยาล
ทิฏฐิสังยุต โสตาปัตติวรรค
ทิฏฐิสูตร
ปรัมมรณสูตร
ปัญจัตตยสูตร
โปฏฐปาทสูตร
พรหมชาลสูตร
ภัททิยสูตร
โมคคัลลานสูตร
โรหิตัสสสูตรที่ ๑
วัจฉสูตร
สภิยสูตร
สามัญญผลสูตร
สารีปุตตโกฏฐิตสูตร ที่ ๑
สารีปุตตโกฏฐิตสูตร ที่ ๒
สารีปุตตโกฏฐิตสูตร ที่ ๓
สารีปุตตโกฏฐิตสูตร ที่ ๔
สาฬหสูตร
อนันทสูตร
อนุราธสูตร
อัคคิวัจฉโคตตสูตร
อุตติยสูตร
อเจลกัสสปสูตร